Culturele en Kunstzinnige Vorming (CKV), soms ook Cultureel Kunstzinnige Vorming genoemd, is een
verplicht vak voor alle leerlingen in de bovenbouw van het vmbo en de tweede fase op de havo en
het vwo. Bij CKV gaan leerlingen met verschillende kunsten aan de slag, ook wel "kunstdisciplines"
genoemd. Het vak is bedoeld om jongeren in aanraking te laten komen met verschillende soorten
kunst; het vormt in die zin een onderdeel van kunsteducatie.
Het vak wordt op middelbare scholen gegeven sinds de invoering van de tweede fase. Het werd in
het schooljaar 1999/2000 ingevoerd in de bovenbouw van de havo en het vwo. In 2003 werd het vak
ook ingevoerd op het vmbo. CKV is nu een verplicht eindexamenvak in het hele middelbare
onderwijs; dat wil zeggen dat er een schoolexamen wordt afgenomen, maar geen centraal examen.
In de onderbouw is CKV een kernvak.
Het belangrijkste doel van CKV is om scholieren kennis te laten maken met allerlei vormen van
kunst, met name de wereld van professionele kunst en cultuur. Dat gebeurt door hen actief deel te
laten nemen aan culturele activiteiten en kennis te laten maken met kunstuitingen, en hen aan te
sporen daarover na te denken. Je kunt daarbij denken aan beeldende kunst, muziek, drama, film en
nog veel meer.
CKV draagt indirect ook bij aan de persoonsvorming: door deel te nemen aan culturele activiteiten of
te reflecteren op kunstuitingen en daar hun mening over te vormen, worden jongeren gestimuleerd
om op een andere manier naar zichzelf en hun omgeving te kijken.
In het verlengde daarvan sluit kunstzinnige en culturele vorming ook aan bij burgerschapsonderwijs,
wat sinds 1 augustus 2021 een wettelijk verplicht schoolvak is. Deelname aan en reflectie op allerlei
cultuur- en kunstuitingen tijdens het vak CKV helpt jongeren om zowel zichzelf als anderen, wellicht
mensen die heel anders zijn dan zij, beter te begrijpen. In burgerschapsonderwijs staan meningsvorming
en omgaan met diversiteit centraal.
Diverse kunstinstellingen spelen hierop in. Zo heeft het Filmmuseum de 'CKV-tip van de maand'
ingevoerd en zijn veel musea goedkoper of gratis toegankelijk voor CKV-leerlingen. Ze krijgen
daarvoor een CKV-pas (een speciale CJP-pas). Daarnaast krijgen leerlingen tegoedbonnen die ze
kunnen gebruiken om culturele instellingen te bezoeken. Sommige scholen gebruiken (een deel van)
die bonnen om algemene CKV-bezoeken te financieren. Veel artiesten en kunstenaars hebben speciale programma's,
workshops of voorstellingen ontwikkeld, >gericht op CKV-leerlingen. Via onder meer het CJP kunnen scholen deze
programma's en workshops inhuren.
Een andere optie is om de hulp van Kleinkunstig in te roepen. Kleinkunstig verzorgt workshops die scholen voor het vak CVK kunnen gebruiken. Zo zetten scholen die zelf geen CKV in hun lesprogramma hebben, vaak Cultuurdagen van Kleinkunstig in, om het vak in één keer af te ronden voor het eindexamen. Leerlingen volgen dan workshops uit verschillende disciplines waarin ze naar een product toe werken en waarop ze vervolgens kunnen reflecteren. Te denken valt aan workshops als Pinhole Fotografie, Etsen, Vloggen of een Podcast Maken.
Zoals gezegd, CKV is een examenvak. Vmbo-leerlingen moeten het 'naar behoren' afronden. Havo-en vwo-leerlingen sluiten het vak met een cijfer af, dat meetelt met het combinatiecijfer. Het is aan de school hoe de docenten de verschillende onderdelen van het examenprogramma beoordelen; dit moeten ze vastleggen in het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA). Er is een evaluatie-instrument (EVI) voor het voortgezet onderwijs ontwikkeld, waarmee scholen de stand van zaken rond hun eigen cultuuronderwijs kunnen evalueren en monitoren.
CKV (Culturele en Kunstzinnige Vorming) is een verplicht vak voor alle leerlingen uit de bovenbouw in het voortgezet onderwijs, het vmbo, de havo en het vwo. Het vak wordt op de havo en het vwo afgesloten met een schoolexamen; vmbo-leerlingen moeten het ‘naar behoren’ afronden.
Bij CKV gaan leerlingen met verschillende kunsten aan de slag, ook wel 'kunstdisciplines' genoemd. Het vak is bedoeld om jongeren in aanraking te laten komen met verschillende soorten kunst; het vormt in die zin een onderdeel van kunsteducatie. Meer informatie over CKV in het vmbo, havo, vwo lees je op de website van het LKCA of op www.wikiwijs.nl.
CKV draagt bij aan de persoonsvorming: door deel te nemen aan culturele activiteiten of te reflecteren op kunstuitingen en daar hun mening over te vormen, worden jongeren gestimuleerd om op een andere manier naar zichzelf en hun omgeving te kijken. Indirect draagt het ook bij aan burgerschapsvorming, wat sinds augustus 2021 een verplicht vak is op het middelbaar onderwijs.
Veel artiesten en kunstenaars hebben hier aparte programma's, workshops of voorstellingen voor ontwikkeld. Via het Cultureel Jongeren Paspoort (CJP) kunnen scholen deze programma's en workshops ‘gratis’ inhuren. Het CJP verstrekt ‘tegoeden’ aan scholen; artiesten kunnen zich aanmelden als 'acceptant' bij de CJP en de school kan tegoeden deze aan hen uitgeven, in ruil voor een optreden. Maar er zijn ook andere mogelijkheden, zoals via Kleinkunstig.
Elke school kan dit zelf doen, door workshops te geven of culturele instellingen te bezoeken met de leerlingen. Maar een school kan ook hulp ‘inhuren’, bijvoorbeeld via stichting Cultureel Jongeren Paspoort (CJP) of Kleinkunstig. Belangrijk is dat de eisen die aan het vak gesteld worden, gehaald worden.
CKV is een examenvak. Vmbo-leerlingen moeten het 'naar behoren' afronden. Havo- en vwo- leerlingen sluiten het vak met een schoolexamen af, waar ze een cijfer voor krijgen. Dat telt mee met het combinatiecijfer. Elke school moet in het Programma van Toetsing en Afsluiting (PTA) vastleggen hoe de docenten de verschillende onderdelen van het examenprogramma moeten beoordelen.
Een verplicht onderdeel van CKV voor havo- en vwo-leerlingen is onderzoek doen (domein C, verdiepen). Leerlingen moeten individueel of in groepjes een artistiek proces of een aspect daarvan onderzoeken. De school en de CKV-docent bepalen de omvang van dit onderzoek. SLO en het Expertisecentrum Kunsttheorie hebben handreikingen ontwikkeld voor docenten en leerlingen. Docenten die zich willen bekwamen in het doen van onderzoek, kunnen de masteropleiding Kunsteducatie volgen.